Arcydzięgiel (łac. Archangelica officinalis) nosi swoją nazwę łacińską od jednego z archaniołów, czyli aniołów zajmujących się ludźmi – Gabriela. Według chrześcijańskiej legendy Gabriel miał go przynieść ludziom, by niosła im ulgę w cierpieniach. Znany i stosowany jest już od czasów prehistorycznych. Na terenie Polski znaleziono go między innymi w Biskupinie.
Ludy Europy Północnej niezwykle dbały o dziko rosnący arcydzięgiel – wiadomo, że na terenach zamieszkałych przez Nordyków i Lapończyków już w XII wieku był on rośliną znajdująca się pod ścisłą ochroną. W związku z tym chętnie hodowano go w przydomowych ogródkach, traktując arcydzięgiel nie tylko jako zioło, ale jako warzywo. Zakładano też uprawy przeznaczone na handel. Bracia zakonni także sadzili arcydzięgiel w przyklasztornych ogródkach, nazywając go „Zielem św. Ducha”. Zalecali żuć korzeń dla zachowania zdrowia i długowieczności.
W wiekach średnich wierzono, że jest on skutecznym środkiem przeciw zarazom (co mogło mieć pokrycie w rzeczywistości, jeśli były to epidemie atakujące układ pokarmowy, np. jakieś odmiany czerwonki), nawet takim jak dżuma (interferon!). W trakcie zarazy trzeba było ludziom „co jeszcze powietrza [morowego] nie zachwycili, rano na czczo, zaczym z domu wychodzić mają, niech ten korzeń żują i trzymają w gębie”.
Arcydzięgiel wchodził też w skład słynnego teriaku, mieszanki ziołowej, która miała skutecznie chronić przed wszelkimi chorobami, truciznami i zarazami. Dziś zaś nazywany jest przez niektórych europejskim żeń-szeniem ze względu na swoje działanie, przede wszystkim wzmacniające i regenerujące.
Arcydzięgiel jest rośliną dwuletnią i zalicza się go do rodziny baldaszkowatych. Jest to jedna z największych roślin zielnych (dorasta do 2. 5 metra wysokości) i jeśli ktoś chce go hodować, to należy go sadzić w odległości metr na metr jeden od drugiego. w pierwszym roku wyrasta jako rozeta wielkich, przyziemnych liści, które mają średnicę do 70 centymetrów. W drugim roku z rośliny wyrasta wysoka na około 2 metry łodyga, gruba (przy ziemi może być nawet grubości ramienia!) i pusta w środku. Jest zazwyczaj rozgałęziona u góry, czasem nabiegła ciemnoczerwono. Ogonki liści są okrągłe i wewnątrz puste, o rozdętych pochwach liściowych. Liście są jasnozielone, 2- i 3-krotnie pierzaste, a górne często pojedynczo pierzastodzielne. Kwiaty arcydzięgiela są zielonkawe skupione w baldachach od dwudziestu do czterdziestu. Szypułki baldachów są w górnej części szorstko owłosione. Kwitnie od lipca do sierpnia.
Ulubione siedliska arcydzięgiela to wilgotne łąki i lasy, brzegi rzek, szuwary i zarośla wierzbiny; chętnie rośnie też na glebach bogatych w azot. Występuje głównie w Północnej i Środkowej Europie, a także w znacznej części Europy Zachodniej i Południowo-Wschodniej. W Polsce występuje w Sudetach i Karpatach jako roślina dziko rosnąca, na niżu zaś gdzieniegdzie jako zdziczała.
Ze stanu dzikiego nie wolno jej w Polsce zbierać, gdyż jest pod całkowitą ochroną. Na potrzeby rodziny wystarczy natomiast posadzić w ogródku kilka roślin, przy czym nie należy ich umieszczać na zbyt dobrej glebie, bo wyrastają im wtedy drobne korzonki. Potrzeba im dużo wilgoci. Siać należy w sierpniu. Zbierać liście należy od maja do października, korzenie natomiast od września do października. Liście najlepiej zbierać przed kwitnieniem.
Cukiernicy używają kandyzowanych ogonków jako ozdoby tortów. Kruszone liście odświeżają powietrze w samochodzie i zapobiegają chorobie lokomocyjnej. Duszone razem z owocami liście sprawiają, że nie trzeba tak dużo dosładzać przetworów, co jest szczególnie istotne, gdy zamiast cukru do utrwalenia używa się wedle tradycyjnej receptury miodu. Młode ususzone pędy można żuć przy zapaleniu jamy ustnej i dziąseł.
SZCZYPTA PRAKTYKI
Roślina typu Yin.
Smak: słodki i ostry. Charakter: ciepły, osuszajacy (wen).
Żywioł chiński: Ziemia/Metal.
Chińska nazwa: ouzhoufangfengcao.
Angielska nazwa: garden angelica/parsnip/holyghost.
USL: Radix Aangelicae.
Surowiec leczniczy: korzeń, a także liście i nasiona (wykazują delikatniejsze działanie od korzeni).
Substancje zawarte w arcydzięgielu to:
1,5% olejków eterycznych (felandren, pinen, cymen, kamfen, limonen),
kwasy organiczne (angelikowy, bursztynowy, chlorogenowy, cytrynowy, kawowy, malonowy, szczawiowy, walerianowy),
angelicyna,
imperatoryna,
witaminy C i B,
gorycze,
garbniki,
taninę,
żywice,
fitosterole,
flawonoidy,
trójterpeny,
kumaryny,
woski,
cukry proste,
specyficzny cukier – umbeliferozę,
specyficzny związek pobudzający wytwarzanie interferonu, zwalczającego infekcje, zwłaszcza wirusowe.
Przeciwwskazania
Nie stosować w trakcie miesiączkowania.
Nie stosować w czasie ciąży ze względu na jego właściwości poronne.
Nie stosować przy ostrych nieżytach żołądka, zapaleniu jelit i zapalnym stanie nerek. Nie stosować zbyt długo przy nadwrażliwości na promieniowanie UV (jasna skóra, jasne oczy i włosy oraz skłonność do oparzeń słonecznych są tu pewnym wskaźnikiem).
Arcydzięgiel litwor stosuje się jako środek:
Ziemia:
wzmacniający żołądek,
stymulujący i wzmacniający cały układ trawienny,
wspomagający przy zaburzeniach trawienia spowodowanych niedoborem soku żołądkowego, pepsyny, żółci, soku trzustkowego (bóle brzucha, wzdęcia,
odbijanie, brak łaknienia, nieregularne wypróżnienia, chudnięcie),
łagodnie wykrztuśny,
tonizujący.
Metal:
rozkurczowy (stany skurczowe żołądka i dróg żółciowych, zastój żółci,
osłabienie perystaltyki jelit),
wiatropędny,
przeciwbólowy,
odtruwający i regenerujący (odwykówki od papierosów, alkoholu i narkotyków),
przeciwzapalny,
bakteriobójczy,
grzybobójczy.
Woda:
moczopędny (bóle stawów, reumatyzm, artretyzm),
pobudzający czynności macicy (przy przedłużających się porodach, zatrzymaniu łożyska).
Drzewo:
uspokajający (napięcia, niepokoje, trudności w zasypianiu),
ogólnie wzmacniający układ nerwowy.
Ogień/Żar:
stymulujący układ limfatyczny,
wspomagający przy przeziębieniach,
napotny,
nasenny,
fotodynamiczny.
Trzy Łatwe Przepisy
1. Napar pobudzający trawienie, przeciwzapalny i wzmacniający:
1. korzeń arcydzięgiela 2,
2. ziele drapacza 2,
3. liście mięty 2,
4. liście melisy 2,
5. kwiat nagietka 2,
6. ziele glistnika 1,
7. owoc róży 1.
2 łyżki suszu na dwie szklanki wrzątku (korzenie rozdrobnić), pozwolić by naciągnęło przez 10-15 minut. Wypić w 3 – 4 porcjach, przed posiłkami.
2. Napar poprawiający przemianę materii:
1. korzeń arcydzięgiela 1,
2. liście mięty 1,
3. liście szanty 1,
4. liście bobrka 1,
5. ziele krwawnika 1,
6. owoce jarzębiny 1,
7. kwiat rumianku 1.
Pić trzy razy dziennie po szklance na 20 minut przed posiłkiem.
3. Kąpiel przy nadpobudliwości nerwowej dla dzieci:
1. korzeń arcydzięgiela 1,
2. korzeń kozłka 1,
3. kwiat lawendy 1.
250 g suszu zalać 2 litrami wody i podgrzewać przez 20 minut, po czym odstawić pod przykryciem na 5 minut do naciągnięcia. Przecedzić. Wlać odwar do wanny z ciepłą wodą. Czas kąpieli – około 15 minut. Stosować 2 – 3 x tydzień.
maj 2004
Józefina Jagodzińska jest terapeutką holistyczną – zajmuje się zarówno psychoterapią, jak i medycyną naturalną, stosując ziołolecznictwo, terapię żywieniową i TCM (Tradycyjną Medycyną Chińską).
Brak komentarzy